لگن، حلقه استخوانی حیاتی در محل اتصال تنه فوقانی به اندام های تحتانی است که نقش محوری در حرکت، تحمل وزن، ثبات و محافظت از اندام های داخلی ایفا می کند.
درک عمیق از آناتومی لگن برای متخصصان، فیزیوتراپ ها، مربیان ورزشی و تمامی افرادی که به بهبود عملکرد حرکتی و کاهش آسیب های اسکلتی-عضلانی علاقه مندند، امری ضروری است.
از این رو در ادامه به بررسی جامع آناتومی لگن انسان پرداخته و از ساختار استخوانی و مفصلی گرفته تا عضلات اصلی و حرکات مفصل ران را شرح خواهیم داد.
آناتومی و وظایف لگن انسان
ناحیه لگن، بخش میانی بدن بین شکم و ران ها، از یک ساختار استخوانی تشکیل شده است. این ساختار از اتصال سه استخوان اصلی به وجود می آید: دو استخوان مشابه به نام استخوان های بی نام و استخوان خاجی (ساکروم) که هر استخوان بی نام خود از سه استخوان مجزا تشکیل شده است:
- ایلیوم (ilium) یا استخوان تهیگاهی
- پوبیس (pubis) یا استخوان شرمگاهی
- ایسکیم (ischium) یا استخوان نشیمنگاهی
در محل اتصال سه استخوان بینام و ساکروم، حفره ای به نام استابولوم شکل می گیرد که نقش کلیدی در تشکیل مفصل ران دارد.
لگن علاوه بر ساختار استخوانی، شامل حفره لگن، کف لگن و ناحیه پرینه هم می باشد. این ناحیه میزبان اندام های حیاتی از جمله دستگاه گوارش و اندام های تولید مثل بوده و محل عبور عروق و قرارگیری عضلات متعددی است.
وظایف لگن هم بسیار مهم و متنوع است. لگن ضمن تحمل وزن بدن، انتقال وزن بالاتنه به اندام های تحتانی را بر عهده دارد و به عنوان نقطه اتصالی برای عضلات تنه و پا عمل می کند. در حالت نشسته، تمام وزن بدن از طریق لگن به سطح منتقل می شود. علاوه بر این، لگن از اندام های داخلی و شکم هم محافظت می کند.
سه مفصل اصلی لگن
در ادامه به بررسی سه مفصل اصلی ناحیه لگن و عملکرد آنها می پردازیم:
- مفصل ران (هیپ): این مفصل که به نام مفصل گوی و کاسه نیز شناخته می شود، بزرگترین مفصل بدن انسان است. هیپ، اتصال دهنده استخوان ران به لگن بوده و امکان حرکت پا در جهات مختلف را فراهم می سازد.
- مفصل خاجی-ایلیاک (ساکروایلیاک): این مفصل استخوان خاجی (ساکروم) را به استخوان ایلیوم متصل می کند. نقش اصلی آن ایجاد ثبات در لگن و انتقال وزن بدن از ستون فقرات به اندام های تحتانی است.
- مفصل سمفیز پوبیس: مفصل سمفیز پوبیس، دو استخوان ایلیوم را در قسمت جلویی لگن به یکدیگر متصل می سازد. وظیفه اصلی آن، ایجاد ثبات در لگن بوده و در دوران بارداری و زایمان، امکان انبساط لگن را فراهم می کند.
آناتومی عضلات لگن
عضلات لگن، مجموعه ای از عضلات هستند که ناحیه لگن و اندام های تحتانی را در بر می گیرند. این عضلات، نقشی حیاتی در حرکت، ثبات و عملکرد کلی بدن ایفا می کنند. آنها مسئول حرکات گوناگون پاها، از جمله خم شدن، صاف شدن و چرخش هستند. علاوه بر این، با تثبیت مفصل لگن، به حفظ جایگاه اندام های داخلی نیز کمک می کنند.
از مهم ترین عضلات لگن می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ایلیوپسواس: این عضله بزرگ در جلوی لگن قرار داشته و در خم کردن لگن و چرخش خارجی ران نقش دارد.
- گلوتئوس ماکسیموس: این عضله قدرتمند در پشت لگن قرار گرفته و به صاف شدن و چرخش خارجی ران و همچنین دور کردن ران از خط وسط بدن کمک می کند.
- اداکتورها: ادکتورها در داخل ران قرار داشته و به نزدیک کردن ران به خط وسط بدن کمک می کنند.
- ابداکتورها: ابداکتورها هم در قسمت بیرونی ران قرار گرفته و وظیفه دور کردن ران از خط وسط بدن را بر عهده دارند.
- همسترینگ: این گروه از عضلات در پشت ران قرار دارند و مسئول خم کردن زانو و چرخش داخلی ران هستند.
- چهارسر ران: این گروه عضلانی در جلوی ران قرار گرفته و در صاف کردن زانو و خم کردن لگن نقش دارند.
حرکات مفصل ران
دامنه حرکتی مفصل ران به دلیل ساختار آن و همچنین وجود عضلات و رباط های اطراف ران، بسیار گسترده است. حرکات اصلی این مفصل عبارتند از:
- فلکشن: خم کردن ران به سمت شکم.
- اکستنشن: برگشت حرکت فلکشن.
- هایپر اکستنشن: صاف کردن ران به سمت پشت.
- ابداکشن: دور کردن ران از خط وسط بدن.
- ادداکشن: نزدیک کردن ران به خط وسط بدن.
- چرخش داخلی: چرخاندن ران به سمت داخل.
- چرخش خارجی: چرخاندن ران به سمت خارج.
ترکیبی از این حرکات به ما امکان انجام فعالیت های روزمره مانند راه رفتن، دویدن، نشستن و بلند شدن را می دهد.
نکات جالب درباره ران و لگن
- استخوان ران بلندترین و قوی ترین استخوان در بدن انسان است.
- مفصل ران یکی از پایدارترین مفاصل بدن است؛ با این حال همچنان در معرض آسیب های مختلفی مانند دررفتگی، شکستگی و آرتروز قرار دارد.
- عضلات گلوتئال نقش حیاتی در حفظ ثبات لگن و جلوگیری از آسیب دیدن کمر دارند. به طوری که ضعف این عضلات می تواند منجر به درد کمر، زانو و مچ پا شود.
- زاویه گردن استخوان ران، زاویه ای بین گردن استخوان ران و محور تنه استخوان ران است. این زاویه در افراد مختلف متفاوت است و بر ثربات و دامنه حرکتی مفصل ران تأثیر می گذارد.
- سندرم پیریفورمیس، یک بیماری است که در آن عضله پیریفورمیس که در عمق باسن قرار دارد، عصب سیاتیک را تحت فشار قرار می دهد و باعث درد، بی حسی و گزگز در پا می شود.
جمع بندی
لگن یک ساختار استخوانی-عضلانی پیچیده و حیاتی است که نقش مهمی در حرکت، ثبات و محافظت از اندام های داخلی ایفا می کند. درک عمیق از آناتومی لگن و مفصل ران برای تشخیص و درمان بیماری ها و آسیب های مرتبط با این ناحیه ضروری است. با شناخت ساختار استخوانی، مفاصل، عضلات و حرکات این ناحیه، می توانید به بهبود عملکرد حرکتی، کاهش خطر آسیب ها و ارتقای سلامت کلی بدن کمک کنید. به یاد داشته باشید که تقویت عضلات لگن و ران، حفظ دامنه حرکتی مناسب و رعایت اصول در فعالیت های روزمره، نقش مهمی در پیشگیری از مشکلات مرتبط با این ناحیه ایفا می کنند.